Smartcity-IoT

Blog - Van goede intenties naar blijvende impact

Van goede intenties naar blijvende impact: 5 lessen uit de leefstijlindustrie voor slimme steden

Hoe gemeenten datagedreven verandering kunnen verankeren – geen tijdelijke hype, maar een blijvende evolutie.

Januari: Een versnelling van intenties, een marathon van verandering

Januari bruist van ambitie. Sportscholen stromen vol, salades verdringen fastfood, en oude gewoontes worden met vastberadenheid vervangen. Maar zoals 80% van de goede voornemens stranden vóór februari, zo verdwijnen ook veel gemeentelijke innovaties in de la zodra de eerste hype voorbij is. De echte vraag is niet hoe je start, maar hoe je doorgaat.

Voor onder andere gemeenten is deze dynamiek herkenbaar. Jaareinde? Budgetten worden snel besteed aan innovatieve pilots. Nieuw jaar? Een vliegende start voor datagedreven projecten. Maar net als bij een gezondere levensstijl ligt de uitdaging niet in de eerste stap, maar in het volhouden. Wat kunnen slimme steden leren van decennia aan onderzoek naar gedragsverandering in de gezondheidszorg?



1. Van ‘proof of concept’ naar ‘proof of impact’: Waarom een plan belangrijker is dan een prototype

Gezondheidsparadox: Een sportschoolabonnement afsluiten kost 10 minuten. Maar zonder plan, personal trainer, of progressietracking stopt 67% binnen 3 maanden (Les Mills, 2022). Succes draait om systemen, niet om intenties.

Stedelijke parallel: Gemeenten lanceren vaak pilots zonder adoptieplan. Denk aan sensoren voor luchtkwaliteit die na een jaar stilletjes worden stopgezet. Het ADKAR-model (Hiatt, 2006) biedt een route:

  • Awareness: Waarom is deze verandering nodig?
  • Desire: Welke pijn lost het op voor medewerkers?
  • Knowledge: Hoe integreer je data in dagelijkse besluiten?
  • Ability: Welke tools en training zijn essentieel?
  • Reinforcement: Hoe beloon je successen?

Leerpunt: Maak van elk dataproject een organisatiebrede missie – niet alleen een IT-experiment.



2. Data is geen doel, maar een kompas: Van meten naar doen

Gezondheidsfalen: 50% van smartwatch-gebruikers checkt hun stappenteller dagelijks, maar past geen gedrag aan (Journal of Medical Internet Research, 2021). Data zonder actie is digitale versiering.

Stedelijke valkuil: Gemeenten verzamelen bergen data over verkeer, afval of energie, maar laten deze vaak liggen in dashboards. Gemeente Amersfoort pakt het anders aan met vulgraadsensoren in afvalbakken. Door realtime inzicht in de vulgraad zijn er tot 30% minder rijbewegingen nodig, wat direct CO₂-uitstoot en kosten bespaart.

Leerpunt: Stel scherpe vragen: “Welke beslissing nemen we anders dankzij deze data?” Zonder antwoord? Stop met meten.



3. Micro-succes als motor: Waarom een marathon begint met 100 stappen

Gedragswetenschap: Gedragswetenschapper en professor BJ Fogg’s schrijf in zijn boek ‘Tiny Habits’ (2011) ‘Gedrag verandert niet door radicale shifts, maar door mini-overwinningen. Start met 2 push-ups per dag, niet met een abonnement bij CrossFit’.

Slimme stad in actie: De gemeente Schouwen-Duiveland begon niet meteen met een allesomvattend smart city-plan, maar startte kleinschalig met bodemvochtsensoren voor boomverzorging. Dit hielp niet alleen om efficiënter water te geven (water dat door verzilting maar beperkt beschikbaar is), maar leidde ook tot een navigatieapp voor de waterwagen, die de optimale route berekent op basis van actuele vochtdata​ en zo de chauffeurs op de waterwagens ondersteunen om betere beslissingen te maken. 

Leerpunt: Kies ‘quick wins’ met zichtbaar effect:



4. De menselijke update: Waarom cultuur de crux is (niet de cloud)

Gezondheidsles: Een Stanford-studie (2023) toonde aan: patiënten met een supportgroep hadden 4x hogere kans op leefstijlverandering. Technologie is een tool, mensen zijn de motor.

Gemeentelijke realiteit: Kijk naar de gemeente De Fryske Marren, waar brugwachters een sleutelrol spelen in het efficiënt laten doorstromen van zowel weg- als waterverkeer, vooral tijdens drukke periodes. Een goed getimede brugopening voorkomt opstoppingen, minimaliseert wachttijden en draagt bij aan een soepele mobiliteit. Maar om scherp te blijven in deze taak, moeten hun werkomstandigheden optimaal zijn. In De Fryske Marren werken brugwachters vaak in brugwachtershuisjes waar hitte, slechte ventilatie en een ophoping van CO₂ hun concentratie en alertheid negatief beïnvloedden. Door slimme temperatuur-, CO₂- en fijnstofsensoren te plaatsen, kreeg de gemeente beter inzicht in deze omstandigheden. Dit leidde tot concrete verbeteringen, zoals betere ventilatie en herinrichting van de werkplekken. Daarnaast heeft het geholpen om de voorgenomen verduurzamingsslag van de brugwachtershuisjes beter te prioriteren.

Leerpunt: Technologie geeft inzicht, maar mensen geven richting. In De Fryske Marren brachten sensoren een sluimerend probleem aan het licht: brugwachters werkten in omstandigheden die hun concentratie ondermijnden. De echte doorbraak? Niet de data zelf, maar de cultuuromslag die volgde. Gezonde medewerkers bleken de sleutel tot een soepele stad. Sensoren waren de katalysator, maar de verbeteringen – van ventilatie tot werkplekoptimalisatie – kwamen door een organisatie die welzijn prioriteert. Technologie is de enabler, maar cultuur maakt het verschil. Investeer in data, maar vooral in een mindset die data omzet in actie.



5. Het geheim van volhouden: Van sprint naar ultramarathon

Psychologisch inzicht: Onderzoek van Phillippa Lally (2010) bevestigt: gewoontevorming duurt 18-254 dagen. Consistentie overwint intensiteit.

Stedelijk struikelblok: Gemeenten evalueren vaak pas na afloop van een project. De oplossing? Adopteer de ‘Agile’ mindset van Eindhoven:

  • Elke 2 weken een ‘sprint review’ met stakeholders
  • Maandelijkse KPI-rapporten voor bestuurders
  • Publieke dashboards (zoals ’s-Hertogenbosch’ realtime luchtkwaliteitsdata) voor accountability

Leerpunt: Vier tussentijdse successen. Een afvalbak die 20% efficiënter wordt geleegd? Deel het!



Conclusie: Van januari naar december – hoe slimme steden doorzetten

De gezondheidsindustrie leert: blijvende verandering is geen project, maar een proces. Voor gemeenten betekent dit:

  1. Strategie > Start – Een roadmap met duidelijke mijlpalen
  2. Actie > Data – Meet alleen wat tot betere beslissingen leidt
  3. Momentum > Megalomaan – Klein beginnen, snel schalen
  4. Mensen > Systemen – Technologie werkt pas als mensen ermee werken
  5. Uithoudingsvermogen > Urgentie – Blijf bijsturen, ook als de hype voorbij is

Volgende stap: Hoe vertaal je deze lessen naar jouw gemeente?

Samen maken we van goede voornemens blijvende realiteit.

Hoe zorgen we ervoor dat slimme technologie écht impact maakt?

Herkenbaar? Je zet je in voor een groenere, slimmere stad. Misschien wil je deze zomer water besparen met sensoren, efficiënter afval inzamelen of hittestress tegengaan. De technologie is er, de data stroomt binnen… en toch blijft de grote doorbraak uit.

We weten het allemaal: verandering is lastig. Maar wél mogelijk. De sleutel? Kleine, haalbare stappen, bestuurlijke steun en een veranderaanpak die werkt.

Sinds 2016 werken wij op het snijvlak van sensortechnologie, datagedreven werken en verandermanagement in (ambtelijke) organisaties. We hebben gezien wat werkt – en wat niet. Die kennis en ervaring zetten we graag in om ook jouw vraagstuk naar het gewenste niveau te brengen.

Wil je eens sparren over hoe wij je kunnen helpen om slimme technologie niet alleen te implementeren, maar ook echt te laten werken binnen jouw afdeling of project? We denken graag met je mee. Geen dikke rapporten of abstracte strategieën, maar concrete (sensor)toepassingen en begeleiding die waarde toevoegen aan jouw dagelijkse praktijk.