Zo maak je hitte écht zichtbaar: wat een thermometer je niet vertelt over de gevoelstemperatuur in de stad

Over deze blogreeks

Hittestress is een groeiend probleem in steden, met aanzienlijke gevolgen voor gezondheid, economie en leefbaarheid. In deze vierdelige reeks bespreken we hoe je met lokaal meten en data-analyse effectief kunt omgaan met hittestress. Vanuit verschillende invalshoeken bekijken we hoe data gemeenten helpt om gerichte maatregelen te treffen. SmartCity-IoT ondersteunt hierbij met sensoren, analyses en concrete inzichten.

Hitte is meer dan een thermometer aangeeft

In het vorige deel zagen we hoe hittestress onze steden raakt. Maar het meten van hitte gaat verder dan alleen de temperatuur registreren. De ervaring van hitte wordt beïnvloed door meerdere factoren zoals temperatuur, luchtvochtigheid, zonnestraling en wind. Een thermometer op het gemeentehuis vertelt slechts een deel van het verhaal.

Om écht inzicht te krijgen, gebruiken we Physiological Equivalent Temperature (PET). PET is een gevoelsmaat die niet alleen rekening houdt met temperatuur, maar ook met luchtvochtigheid, wind en zonnestraling. Zo ontstaat een veel realistischer beeld van hoe mensen hitte ervaren. Bijvoorbeeld: terwijl een thermometer 30°C kan aangeven, kan de PET in een versteende binnenstad oplopen tot boven de 38°C, terwijl die in een nabijgelegen park wellicht maar 28°C bedraagt. Juist deze gevoelswaarde is cruciaal om maatregelen op de juiste locaties te nemen en effectief beleid te voeren.

De invloed van lokale omstandigheden

De omgeving waarin je bent, bepaalt hoe warm het écht voelt. Sta je in een groen stadspark, dan ervaar je aanzienlijk minder hitte dan op een kunstgrasveld of in een drukke winkelstraat. Kunstgrasvelden kunnen temperaturen bereiken die tientallen graden hoger liggen dan natuurlijk gras, met alle gevolgen van dien. Het is daarom essentieel om te meten op specifieke locaties zoals pleinen, schoolpleinen of winkelstraten.

Onze slimme sensoren brengen op straatniveau precies in kaart waar hitte-eilanden ontstaan en waar vergroening of schaduw het beste werkt.

Hoe meten we hittestress precies?

Satellietbeelden en theoretische modellen geven een globaal beeld, maar missen belangrijke details op straatniveau. Ze houden weinig rekening met lokale effecten van schaduw, wind of verdamping door groen. Daarom werkt SmartCity-IoT met moderne, draadloze sensoren die gedetailleerd meten hoe hitte zich lokaal manifesteert:

• Temperatuur- en luchtvochtigheidssensoren
• Zwartebolsensoren, die warmtebelasting door zonnestraling meten
• Windsensoren en complete weerstation-opstellingen voor een totaalbeeld

Daarnaast zetten we actief in op burgerparticipatie door het beschikbaar stellen van eenvoudige, gebruiksvriendelijke sensoren die inwoners zelf kunnen inzetten. Hiermee meten bewoners gemakkelijk in hun eigen tuin, op balkons of zelfs binnenshuis. Door deze betrokkenheid vergroten we niet alleen bewustzijn rondom hittestress, maar verzamelen we ook waardevolle lokale data. Zo wordt concreet inzichtelijk wat het temperatuurverschil is tussen versteende en vergroende tuinen binnen dezelfde straat of wijk. Dit stimuleert bewoners om zelf actief bij te dragen aan vergroening én biedt gemeenten waardevolle data om gericht beleid te voeren.

Door gebruik te maken van real-time en historische data via ons sensorplatform ontstaat zo een breed en nauwkeurig beeld van hoe warmte zich verspreidt, hoe bewoners hitte daadwerkelijk ervaren en welke maatregelen in de praktijk effectief zijn.

Data in actie: concrete voorbeelden uit de praktijk

Onze sensoren leveren inzichten op die verder gaan dan hittebestrijding alleen. De kracht van deze data zit vooral in de toepassing binnen verschillende beleidsterreinen en dagelijkse processen van gemeenten:

Groenbeheer: Bomen spelen een sleutelrol bij het verkoelen van de stad. Ze bieden schaduw, zorgen voor verdamping en matigen extreme temperaturen. Juist daarom is het essentieel om jonge bomen snel en gezond te laten groeien. Met real-time bodemvocht- en neerslagdata organiseren groenaannemers de watergift slimmer en efficiënter, wat leidt tot minder uitval en snellere vergroening.

Onderwijs en kinderopvang: Specifieke data van schoolpleinen en speelplekken maken duidelijk waar vergroening of extra schaduw het hardst nodig is. Zo verbeter je het binnen- en buitenklimaat voor leerlingen en voorkom je leerachterstanden door hitte.

Sociale gelijkheid in vastgoed en woningbouw: Hittestress versterkt bestaande sociale ongelijkheden. Minder welvarende wijken zijn vaak sterk versteend, met minder groen en schaduwplekken. Juist hier is de impact van hitte het grootst. Met onze sensordata kunnen gemeenten gericht investeren in vergroening, groene gevels, daken en openbare ruimtes, wat leidt tot aantoonbaar beter comfort en lagere energiekosten voor bewoners.

Evenementen en economie: Met real-time gegevens kunnen evenementenorganisatoren tijdig maatregelen treffen zoals extra schaduwplekken, drinkwaterpunten en aangepaste evenementprogramma’s. Zo voorkom je gezondheidsproblemen en economische schade zoals lagere bezoekersaantallen of vroegtijdige afgelasting.

Mobiliteit en infrastructuur: Dankzij sensormetingen kunnen gemeenten tijdens hitteperiodes gericht handelen om bijvoorbeeld de levensduur van wegen en bruggen te beschermen. Warmtegevoelige plekken worden snel opgespoord en gekoeld, wat dure herstelwerkzaamheden voorkomt.

Daarnaast koppelen we onze sensordata aan externe netwerken zoals het KNMI, RIVM Samen Meten en gemeentelijke GIS-systemen. Dit levert een robuust en breed toegankelijk informatiesysteem op, waarmee beleidsmakers effectief kunnen sturen op stedelijke klimaatadaptatie.

Van inzicht naar gerichte actie

Met sensordata maken we hitte tastbaar. In plaats van aannames hebben beleidsmakers feiten waarop ze hun maatregelen kunnen baseren. Real-time data zorgt ervoor dat gemeenten snel en gericht kunnen handelen tijdens extreme hitteperioden, bijvoorbeeld met mobiele waterpunten, tijdelijke vergroening of gerichte communicatie over gezondheidsrisico’s.

SmartCity-IoT ondersteunt gemeenten niet alleen met sensoren, maar ook met strategische sensorplaatsing, installatie, periodieke kalibratie en uitgebreide data-analyse en rapportage. Onze aanpak omvat:

• Projectgerichte meetoplossingen afgestemd op specifieke beleidsvragen.
• Gemeentebrede meetnetten voor continue monitoring.
• Burgerparticipatie-modules om inwoners actief te betrekken bij klimaatmetingen.
• Koppelingen met bestaande systemen voor integrale beleidsvoering